Në fillimet e shekullit XX shqiptarët ishin ngritur në një seri kryengritjesh të armatosura kundër Perandorisë Osmane si reagim ndaj politikave të reja të centralizimit të pushtetit të Xhonturqve në Shqipëri. Seria e kryengritjeve të mëdha në vitin 1909 dhe 1910 në Vilajetin e Kosovës, 1911 në Shkodër, Lezhë, Mirditë dhe krahina të tjera shqiptare u pasua nga një organizim i deputetëve shqiptarë të parlamentit osman, të cilët ishin në opozitë me Xhonturqit.

Në janar të 1912-s, në pallatin e Syrja bej Vlorës në lagjen “Taksim” të Stambollit u mbajt mbledhja e fshehtë e disa deputetëve shqiptarë të parlamentit osman dhe figurave të tjera të shquara politike, si Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Syrja Vlora, Myfid Libohova, Aziz Vrioni, të cilët vendosën se “për të siguruar të drejtat kombëtare e politike të shqiptarëve nuk kishte mbetur rrugë tjetër, përveç organizimit të një kryengritjeje të përgjithshme ".

Gjatë kësaj situate kritike, ‘njeriu i shenjuar nga historia’ për projektin e pavarësimit të Shqipërisë, ishte diplomati dhe patrioti Ismail Qemal Vlora, i cili, nga kryeqendra e perandorisë, Stambolli, nisi rrugëtimin historik për të shpallur Shqipërinë e ‘mosvarme’.

Nga porti i rrëmujshëm i Gallatës u nis me anijen rumune ‘Regele Carol’, dhe më 2 nëntor 1912 mbërrin në portin e Kostancës, një ditë më pas udhëton për në Bukuresht ku zhvillon një takim me diasporën shqiptare të atjeshme dhe i rrëfen qëllimin e udhëtimit në Shqipëri.

Viena ishte stacioni më kryesor i itinerarit të tij politik, shpresa dhe garancia më e madhe e projektit të Shqipërisë së pavarur.

Në Budapest, më 8-9 nëntor 1912, Ismail Qemali takohet me kontin János Hadik, ish-nënsekretar shteti, dhe me ministrin e Jashtëm perandorak austro-hungarez, kontin Leopold Berchtold.

Austro-Hungaria ishte e gatshme ta nxiste dhe mbështeste Pavarësinë e Shqipërisë. Konti Handik e siguroi Ismail Qemalin se qeveria e tyre kishte biseduar edhe me qeveritë italiane dhe gjermane për këtë qëllim, që së bashku nuk e shihnin me sy të mirë një shtrirje të Malit të Zi dhe Serbisë në jug të Ballkanit. Kuptimplotë është dialogu mes Isamail Qemalit dhe ministrit të Jashtëm Leopold Berchtold. Biseda e perifrazuar na vjen nga dëshmia e Atë Zef Pllumit:

– Flamurin po e çoj, por nuk kam shtizë…

– Shtizë do keni bajonetat austro-hungare.

Kështu, pas Vienës, i bindur se “e ardhmja e Shqipnies asht sigurue”,  niset drejt Shqipërisë.

Gjatë muajit tetor dhe gjysmës së parë të nëntorit 1912 ushtria turke në Ballkan ishte shpartalluar në të gjitha frontet, ndërsa trupat ushtarake serbe, malazeze dhe greke, që përbënin ‘aleancën ortodokse ballkanike’, kishin hyrë thellë në tokën shqiptare duke kryer krime të shëmtuara ndaj popullatës civile. 

Mëngjesin e datës 21 nëntor, bashkë me patriotë të tjerë, Ismail Qemali mbërrin në Durrës për të vazhduar rrugën e mundimshme drejt Vlorës. Në fund të udhëtimin të tij 26-ditor nga Stambolli për në  Bukuresht, Budapest, Vienë, Trieste, Durrës – më 28 nëntor 1912 bashkme një grusht bashkëpunëtorësh, ngre në Vlorë flamurin kombëtar dhe shpall Shqipërinë ‘të lirë dhe të mosvarme’.

Kuvendi Kombëtar i Vlorës zgjodhi kryetar të qeverisë Ismail Qemalin, ndërsa nënkryetar klerikun Dom Nikoll Kaçorrin. Më 4 dhjetor 1912 u zgjodh qeveria dhe pleqësia.

Për të shqyrtuar problemet e krijuara nga Lufta e Parë Ballkanike u mblodh në Londër më 17 dhjetor 1912 Konferenca e Ambasadorëve, e cila mori në shqyrtim çështjen shqiptare, ndërkohë më 20 dhjetor 1912 ushtritë greke pushtuan Korçën, ndërsa Shkodra përjetoi tmerrin e një rrethimi gjashtëmujor (28 nëntor 1912 - 23 prill 1913) nga ushtria serbomalazeze.

Heroi i rezistencës dhe mbrojtjes së Shkodrës ishte komandanti i trupave osmano-shqiptare Hasan Riza Pasha, i cili i bëri ballë me sukses rrethimit dhe nuk pranoi dorëzimin e qytetit. Pas vrasjes së tij më 30 janar 1913 komandën e mori Esat pashë Toptani, i cili në kushtet e shterimit të forcave dhe furnizimeve nënshkroi kapitullimin. Më 24 prill 1913 trupat malazeze hynë në qytet.

Pas ultimatumit të lëshuar nga Viena se në rast se Cetinja nuk lëshonte menjëherë Shkodrën (pa vënë asnjë kusht), ajo do të hynte në luftë me Malin e Zi, ushtria malazeze pa mbushur as dy javë nga pushtimi i përgjakshëm i Shkodrës, më 14 maj 1913 tërhiqet për t’i lënë vendin trupave ndërkombëtare të kontrollit nën drejtimin e admiralit anglez Cecil Burney.

Në 29 korrik 1913 Konferenca e Ambasadorëve në Londër njohu pavarësinë e Shqipërisë nën kontrollin dhe garancinë e Fuqive të Mëdha.

Në 16 tetor 1913 filloi punën në Vlorë KNK-ja (Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit), me gjashtë anëtarë të Fuqive të Mëdha dhe një përfaqësues shqiptar, të cilët morën në dorë organizimin dhe administrimin e vendit.

Gjithashtu, më 17 dhjetor 1913, Protokolli i Firences caktoi përfundimisht kufijtë jugorë dhe juglindorë të Shqipërisë.

Nën presionin e KNK-së qeveria e Ismail Qemalit u detyrua të japë dorëheqjen më 22 janar 1914.

Në mes të 17 kandidaturave për fronin shqiptar u përzgjodh princi gjerman Wilhelm Wied, i parapëlqyeri i Europës, i cili më 21 shkurt 1914 priti në rezidencën e tij në Neu Wied të Gjermanisë dërgatën prej 14 vetash, kryesuar nga Esat pashë Toptani, të cilët i dorëzuan zyrtarisht Vidit kurorën e princit të Shqipërisë.

Mbi bordin e jahtit “Taurus”, më 7 mars 1914, Wilhelm Wied-i mbërrin në Durrës. Me një paradhënie prej 10 milionë frangash ari, dhënë prej Fuqive të Mëdha si buxheti i mbretërisë së re dhe një premtim huaje prej 65 milionë frangash që do të lëvrohej në vitet në vijim, Wilhelm Wied-i nisi aventurën e tij mbretërore në Shqipëri.

Gjatë vizitave në Tiranë, Kavajë dhe Vlorë, Wied-i u prit me shpresën e përmbushjes së aspiratave të shqiptarëve për ndërtimin dhe konsolidimin e shtetit të ri shqiptar.

Më 10 prill 1914, KNK-ja miratoi në Vlorë ‘Statutin Organik të Shqipërisë’, sipas të cilit Shqipëria shpallej Principatë Kushtetore sovrane dhe e trashëgueshme, nën garancinë e Fuqive të Mëdha. Kryeministër i qeverisë së parë u caktua Turhan pashë Përmeti. Nga ana administrative Shqipëria ndahej në shtatë prefektura dhe KNK-ja (Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit) mbetej në pozita mbikëqyrëse të pandryshuara, me mandat 10-vjeçar, sipas vendimit të Konferencës së Londrës. 

Problem kryesor i qeverisë së Wied-it mbetej shtrirja e pushtetit në gjithë vendin. Goditja e parë ndaj pavarësisë së shtetit shqiptar erdhi nga qendra e Shqipërisë, ku forcat osmanofile më 17 maj 1914 nisën kryengritjen e armatosur të Shqipërisë së Mesme kundër princ Wied-it. Kryengritësit me në krye Haxhi Qamilin shpallën në Shijak më 3 qershor 1914 programin e tyre pro-otoman. Kryengritja përfundoi me largimin e princ Wilhelm Wied-it më 3 shtator 1914 dhe pushtimin e Durrësit, kryeqytetit provizor të Principatës së Shqipërisë.

Me vrasjen e trashëgimtarit të fronit austro-hungarez Franc Ferdinand dhe gruas së tij Sofi, më 28 qershor 1914 në Sarajevë, dështoi edhe projekti i Fuqive të Mëdha për sendërtimin e shtetit shqiptar.  Lufta e Madhe kishte filluar, dhe Shqipëria u gjend përsëri nën pushtimin e ushtrive të ndryshme luftuese.