Pushtimi Italian dhe Lufta e II (1939-1944)
Pas aneksimit të Austrisë dhe tokave Sudete nga Gjermania, Musolini, për të mos mbetur pas, ‘shkundi nga pluhuri’ planin e vjetër të aneksimit të Shqipërisë. Musolini dhe qeveria e tij donin të kishin një sferë të fortë influence mbi Shqipëri, gjë që i kishte rrënjët në pushtimin e mëparshëm italian nga tetori 1914 deri më 1920. Të pakënaqur me protektoratin virtual mbi Shqipërinë, më 25 mars 1939 një ultimatum me kërkesa të papranueshme iu dorëzua me ngut Mbretit Zog, i cili i refuzoi.
Më 3 prill 1939 shefi i Shtabit Madhor të ushtrisë italiane, Alberto Pariani nxori me shkrim urdhrin sekret nr.80, ku jepeshin direktivat për gjeneral Alfredo Guzzoni-n, komandantin e trup-ekspeditës së pushtimit të Shqipërisë.
“Operacioni i aneksimit” u quajt O.M.T. (Oltremare Tirana) dhe në thelb nuk ishte gjë tjetër veçse një goditje e më të fortit (Italia e Musolinit) mbi më të dobëtin (Shqipëria e Mbretit Zog).
Në mëngjesin e datës 7 prill 1939 duke hasur në një rezistencë minimale nga ana e ushtrisë shqiptare, trupat italiane zbarkuan në portet e Durrësit, Shëngjinit, Vlorës dhe Sarandës.
Konti Galeazzo Ciano, ideator i pushtimit dhe planifikues i "Shqipërisë fashiste", vizitoi Tiranën menjëherë pas pushtimit. Me porosi të tij, më 12 prill 1939 u thirr Asambleja Kushtetuese, e cila abrogoi kushtetutën e mbretërisë shqiptare, formoi një qeveri filoitaliane, e cila i ofroi kurorën e mbretërisë shqiptare Vittorio Emanuele-s III, mbretit të Italisë. Kështu Shqipëria u bë pjesë e mbretërisë së Italisë, ndërsa Viktor Emanueli III u shpall Mbret i Shqiptarëve. Ndërkohë, Zogu me shpurën e tij u largua nga Tirana drejt Greqisë, ku pas një turi vizitash në disa kryeqytete të Europës u vendos në Paris. Më pas, migrimi i tij vijoi në Angli, Egjipt dhe Francë. Vdes në Paris më 1961.
Në krye të qeverisë kolaboracioniste si për ironi të fatit erdhi ish-vjehrri i Ahmet Zogut, Shefqet Vërlaci. Ndër vendimet e para të qeverisë së tij ishte shpallja e Benito Mussolini-it “Qytetar i parë i Shqipërisë", ndërsa Galeazzo Ciano-n "Qytetar nderi të kryeqytetit".
Gjatë pushtimit italian u kryen investime të shumta në infrastrukturë dhe u ndërtuan vepra të mëdha publike: rrugë, ura, ndërtesa qeveritare, blloqe banimi, hotele, aeroporti i Tiranës, u dizenjuan planet urbanistike për qytete kryesore shqiptare etj.
Shumë italianë emigruan në Shqipëri për punë. Në vitet e para të pushtimit, emigracioni italian në Shqipëri arriti kulmin e tij me praninë e mbi 51 mijë punëtorëve italianë të sektorëve të ndryshëm. Ndërsa mijëra shqiptarë udhëtuan drejt Italisë për shkollë, pushime, punë dhe tregti.
Pas aneksimit të Shqipërisë synimi i Italisë për shtrirje në Ballkan ishte Greqia, aleatja e Britanisë së Madhe, me të cilën Italia ishte në luftë. Në ditarin e tij Ciano shkruante: "Shqiptarët duan Kosovën dhe Çamërinë. Na leverdis të shtojmë popullaritetin tonë duke u paraqitur si kampionë të nacionalizmit shqiptar".
Në 28 tetor të vitit 1940 Italia filloi sulmin mbi Greqinë nga territori shqiptar me 10 divizione të mbështetura edhe nga batalionet shqiptare "Tomorri" e "Taraboshi", të cilat dezertuan nga fronti.
Situata u kthye në një disfatë të rëndë nga kundërofensiva greke, e cila theu trupat italiane dhe avancoi me pushtimin e juglindjes së Shqipërisë. Pas dështimit në frontin grek, Musolini kërkoi ndihmën e Hitlerit. Nën presionin e forcave të Wermahtit, Greqia nënshkroi kapitullimin më 23 prill 1941 duke i dhënë fund Luftës Italo-Greke.
Pas Luftës Italo-Greke mosbesimi i shqiptarëve ndaj italianëve ishte i madh, ndërsa bashkëjetesa paqësore mes tyre ishte bërë e pamundur. Në kushtet e përkeqësimit të gjendjes ekonomike dhe të rritjes së shtypjes kombëtare filluan edhe veprimet e para të armatosura ndaj trupave italiane. Gjatë 1942 -1943 sulmet e organizuara prej forcave partizane dhe nacionaliste ishin përhapur në të gjithë vendin dhe italianët pothuajse kishin humbur kontrollin e territorit. Më 8 shtator 1943, Italia iu dorëzua aleatëve, ndërsa mijëra ushtarakë dhe civilë italianë që gjendeshin në Shqipëri mbetën pa ndihmë nga Italia dhe shumica e tyre u strehuan në shtëpitë e shqiptarëve. Gjatë rezistencës ndaj italianëve dy forca kryesore ishin ravijëzuar si pretendente të pushtetit të pasluftës: komunistët dhe nacionalistët.
Me kapitullimin e Italisë dhe zhbërjen e administratës së tyre, njësitë e Wermach-it gjerman pushtuan menjëherë vendin, në përpjekje për të shmangur një zbarkim të mundshëm aleat.
Gjatë kësaj kohe u thirr një Asamble Kushtetuese, e cila anuloi të gjitha vendimet, ligjet dhe dekretet e kohës së pushtimit italian. Asambleja zgjodhi Këshillin e Lartë të Regjencës, i përbërë prej Mehdi Frashërit, Lef Nosit, Pater Anton Arapit dhe Fuat Dibrës.
Këshilli i Lartë emëroi Rexhep Mitrovicën kryeministër, qeveria e të cilit u pasua nga disa qeveri të tjera miqësore ndaj gjermaneve.
Ndërkohë, komunistët kishin forcuar pushtetin e tyre në jug të Shqipërisë dhe më 24-28 maj 1944 thirrën Kongresin e Përmetit, i cili zgjodhi Këshillin Nacional Çlirimtar si trup legjislativ. Më pas ky këshill mori atributet e një qeverie. E ashtuquajtura "Qeveria Demokratike" u shpall në Berat më 23 tetor 1944 dhe u drejtua nga Enver Hoxha. Qeveria e Enver Hoxhës hyri në Tiranë në nëntor 1944.
Koleksioni i fotove përmban shkrepje nga dita e pushtimit: zbarkimi i trupave italiane në portet e Durrësit, Vlorës, Sarandës. Vizitën e Galeazzo Ciano-s, protagonistit kryesor të pushtimit. Pamje nga Lufta Italo-Greke, por edhe fotografi të punëve infrastrukturore dhe ndërtimeve të ndryshme publike. Gjithashtu të pranishme janë edhe një seri shkrepjesh nga Prishtina, Prizreni, Struga, Gjilani, të njohura ndryshe si “tokat e lirume”.
Pas aneksimit të Austrisë dhe tokave Sudete nga Gjermania, Musolini, për të mos mbetur pas, ‘shkundi nga pluhuri’ planin e vjetër të aneksimit të Shqipërisë. Musolini dhe qeveria e tij donin të kishin një sferë të fortë influence mbi Shqipëri, gjë që i kishte rrënjët në pushtimin e mëparshëm italian nga tetori 1914 deri më 1920. Të pakënaqur me protektoratin virtual mbi Shqipërinë, më 25 mars 1939 një ultimatum me kërkesa të papranueshme iu dorëzua me ngut Mbretit Zog, i cili i refuzoi.
Më 3 prill 1939 shefi i Shtabit Madhor të ushtrisë italiane, Alberto Pariani nxori me shkrim urdhrin sekret nr.80, ku jepeshin direktivat për gjeneral Alfredo Guzzoni-n, komandantin e trup-ekspeditës së pushtimit të Shqipërisë.
“Operacioni i aneksimit” u quajt O.M.T. (Oltremare Tirana) dhe në thelb nuk ishte gjë tjetër veçse një goditje e më të fortit (Italia e Musolinit) mbi më të dobëtin (Shqipëria e Mbretit Zog).
Në mëngjesin e datës 7 prill 1939 duke hasur në një rezistencë minimale nga ana e ushtrisë shqiptare, trupat italiane zbarkuan në portet e Durrësit, Shëngjinit, Vlorës dhe Sarandës.
Konti Galeazzo Ciano, ideator i pushtimit dhe planifikues i "Shqipërisë fashiste", vizitoi Tiranën menjëherë pas pushtimit. Me porosi të tij, më 12 prill 1939 u thirr Asambleja Kushtetuese, e cila abrogoi kushtetutën e mbretërisë shqiptare, formoi një qeveri filoitaliane, e cila i ofroi kurorën e mbretërisë shqiptare Vittorio Emanuele-s III, mbretit të Italisë. Kështu Shqipëria u bë pjesë e mbretërisë së Italisë, ndërsa Viktor Emanueli III u shpall Mbret i Shqiptarëve. Ndërkohë, Zogu me shpurën e tij u largua nga Tirana drejt Greqisë, ku pas një turi vizitash në disa kryeqytete të Europës u vendos në Paris. Më pas, migrimi i tij vijoi në Angli, Egjipt dhe Francë. Vdes në Paris më 1961.
Në krye të qeverisë kolaboracioniste si për ironi të fatit erdhi ish-vjehrri i Ahmet Zogut, Shefqet Vërlaci. Ndër vendimet e para të qeverisë së tij ishte shpallja e Benito Mussolini-it “Qytetar i parë i Shqipërisë", ndërsa Galeazzo Ciano-n "Qytetar nderi të kryeqytetit".
Gjatë pushtimit italian u kryen investime të shumta në infrastrukturë dhe u ndërtuan vepra të mëdha publike: rrugë, ura, ndërtesa qeveritare, blloqe banimi, hotele, aeroporti i Tiranës, u dizenjuan planet urbanistike për qytete kryesore shqiptare etj.
Shumë italianë emigruan në Shqipëri për punë. Në vitet e para të pushtimit, emigracioni italian në Shqipëri arriti kulmin e tij me praninë e mbi 51 mijë punëtorëve italianë të sektorëve të ndryshëm. Ndërsa mijëra shqiptarë udhëtuan drejt Italisë për shkollë, pushime, punë dhe tregti.
Pas aneksimit të Shqipërisë synimi i Italisë për shtrirje në Ballkan ishte Greqia, aleatja e Britanisë së Madhe, me të cilën Italia ishte në luftë. Në ditarin e tij Ciano shkruante: "Shqiptarët duan Kosovën dhe Çamërinë. Na leverdis të shtojmë popullaritetin tonë duke u paraqitur si kampionë të nacionalizmit shqiptar".
Në 28 tetor të vitit 1940 Italia filloi sulmin mbi Greqinë nga territori shqiptar me 10 divizione të mbështetura edhe nga batalionet shqiptare "Tomorri" e "Taraboshi", të cilat dezertuan nga fronti.
Situata u kthye në një disfatë të rëndë nga kundërofensiva greke, e cila theu trupat italiane dhe avancoi me pushtimin e juglindjes së Shqipërisë. Pas dështimit në frontin grek, Musolini kërkoi ndihmën e Hitlerit. Nën presionin e forcave të Wermahtit, Greqia nënshkroi kapitullimin më 23 prill 1941 duke i dhënë fund Luftës Italo-Greke.
Pas Luftës Italo-Greke mosbesimi i shqiptarëve ndaj italianëve ishte i madh, ndërsa bashkëjetesa paqësore mes tyre ishte bërë e pamundur. Në kushtet e përkeqësimit të gjendjes ekonomike dhe të rritjes së shtypjes kombëtare filluan edhe veprimet e para të armatosura ndaj trupave italiane. Gjatë 1942 -1943 sulmet e organizuara prej forcave partizane dhe nacionaliste ishin përhapur në të gjithë vendin dhe italianët pothuajse kishin humbur kontrollin e territorit. Më 8 shtator 1943, Italia iu dorëzua aleatëve, ndërsa mijëra ushtarakë dhe civilë italianë që gjendeshin në Shqipëri mbetën pa ndihmë nga Italia dhe shumica e tyre u strehuan në shtëpitë e shqiptarëve. Gjatë rezistencës ndaj italianëve dy forca kryesore ishin ravijëzuar si pretendente të pushtetit të pasluftës: komunistët dhe nacionalistët.
Me kapitullimin e Italisë dhe zhbërjen e administratës së tyre, njësitë e Wermach-it gjerman pushtuan menjëherë vendin, në përpjekje për të shmangur një zbarkim të mundshëm aleat.
Gjatë kësaj kohe u thirr një Asamble Kushtetuese, e cila anuloi të gjitha vendimet, ligjet dhe dekretet e kohës së pushtimit italian. Asambleja zgjodhi Këshillin e Lartë të Regjencës, i përbërë prej Mehdi Frashërit, Lef Nosit, Pater Anton Arapit dhe Fuat Dibrës.
Këshilli i Lartë emëroi Rexhep Mitrovicën kryeministër, qeveria e të cilit u pasua nga disa qeveri të tjera miqësore ndaj gjermaneve.
Ndërkohë, komunistët kishin forcuar pushtetin e tyre në jug të Shqipërisë dhe më 24-28 maj 1944 thirrën Kongresin e Përmetit, i cili zgjodhi Këshillin Nacional Çlirimtar si trup legjislativ. Më pas ky këshill mori atributet e një qeverie. E ashtuquajtura "Qeveria Demokratike" u shpall në Berat më 23 tetor 1944 dhe u drejtua nga Enver Hoxha. Qeveria e Enver Hoxhës hyri në Tiranë në nëntor 1944.
Koleksioni i fotove përmban shkrepje nga dita e pushtimit: zbarkimi i trupave italiane në portet e Durrësit, Vlorës, Sarandës. Vizitën e Galeazzo Ciano-s, protagonistit kryesor të pushtimit. Pamje nga Lufta Italo-Greke, por edhe fotografi të punëve infrastrukturore dhe ndërtimeve të ndryshme publike. Gjithashtu të pranishme janë edhe një seri shkrepjesh nga Prishtina, Prizreni, Struga, Gjilani, të njohura ndryshe si “tokat e lirume”.